Harezmi kimdir? Cebirin kurucusudur. Harezmli Muhammed bin Musa el-Harizmi (c. 780-850), Orta Asya kökenli İranlı bir matematikçi, astronom ve coğrafyacıydı. Özellikle cebir alanındaki çalışmalarıyla ünlüdür ve bu nedenle “Cebirin Babası” olarak anılır. Afganistan’ın Harezm bölgesinde doğduğu için kendisine “Harezm” denilmiştir. El-Harizmi’nin çalışması İslam dünyasında ve hatta Avrupa’da matematik ve bilimde önemli bir dönüm noktası haline geldi. Matematik alanındaki en ünlü eseri El-Kitabu’l-Muhtasar fi Hisabi’l-Cebir ve’l-Mukabele’dir (Türkçe: Cebir ve Mukabele Kısa Kitabı). Bu çalışma cebir alanında önemli bir temel oluşturmuş ve modern cebirin gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Harezmi’nin Matematiğe Katkıları
Harezmi’nin eserleri sayı sistemleri hakkında da önemli bilgiler içermekte olup, özellikle Hint sayı sisteminin tanıtılması ve sıfırın kullanılmasına yaptığı katkılarla tanınmaktadır. Matematikteki “cebir” terimi de onun çalışmalarından gelmektedir. Coğrafya alanında da önemli araştırmalar yapmış, haritaların düzenlenmesine katkıda bulunmuştur. El-Harizmi tarihsel olarak “matematiğin babalarından” biri olarak kabul edilir ve eserleri Avrupa ve İslam dünyası üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Onun adı aynı zamanda Batı dillerindeki “algoritma” kelimesinin de kökenidir. Algoritma kelimesi, Al-Khwarizmi’nin bir eserinin başlığı olan “Al-Kitab al-Jabr wal-Muqabala“dan türetilmiştir.
Cebirsel terimleri ilk kullanan kişi Harezmi’dir. “El-Kitab el-mühtasar fi hisab el-cebr ve’l-muqabala” (“Cebir Ana Hatları ve Denklemler Hesabı”) adlı kitabı cebir biliminin temelini attı. Bu kitapta doğrusal ve ikinci dereceden denklemlerin çözüm yöntemlerini sistematik olarak açıklıyor. Günümüz bilgisayar biliminde kullanılan algoritma kavramı Harezmi’nin isminden gelmektedir. Al-Khwarizmi sayıları hesaplamayı kolaylaştıran algoritmalar geliştirdi. Coğrafya ve astronomi alanlarında da çalıştı. Dünyanın haritalarını çizdi, astronomi tabloları hazırladı. El-Harezmi, Hindistan’dan öğrendiği Hindu-Arap rakam sistemini (sıfır dahil) İslam dünyasına, daha sonra da Avrupa’ya tanıttı. Bu sayı sistemi bugün kullandığımız sayı sisteminin temelini oluşturmuştur.
Ayrıca El-Harezmi, trigonometri alanında da çalışmalar yapmış, özellikle astronomi için gerekli olan matematiksel hesaplamalara katkılarda bulunmuştur. Matematiksel eserleri, hem İslam dünyasında hem de Avrupa’da matematiğin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. 12. yüzyılda Latince’ye çevrilen eserleri, Batı’da matematik eğitiminin temel taşlarını oluşturmuştur. Hulasa Harezmi matematiğin gelişiminde önemli bir figürdür ve özellikle cebir alanındaki çalışmaları sayesinde “cebir” teriminin kökleri ve matematiğin sistematik bir disiplin haline gelmesinde büyük rol oynamıştır.
